Yay klassikası "qarpızın üzərinə duz tökmək" artıq sadəcə dad və ya köhnə ənənə deyil. Elmi araşdırmalar və ekspert rəyləri göstərir ki, bu sadə hərəkət təkcə ləzzəti artırmır, həm də xüsusilə isti havalarda orqanizm üçün kritik faydalar təmin edir. Bəs elm bu barədə dəqiq nə deyir? Gəlin bu dadlı ikilinin arxasındakı elmə daha yaxından nəzər salaq.
E-saglam.az xəbər verir ki, bu mövzuda ən fundamental elmi həqiqət duzun dad qavrayışına təsiridir. Qida elmi sahəsində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, natrium (duz) dildəki acılıq və yumşaqlıq reseptorlarını boğur.
Elmi izahat: 2020-ci ildə Acta Physiologica jurnalında dərc edilən bir araşdırmada dad hüceyrələrində SGLT1 (natrium-qlükoza kotransporter 1) adlı reseptora diqqət çəkilir. Bu reseptor natriumun iştirakı ilə şəkərin (qlükoza) daşınmasını asanlaşdırır. Bu, molekulyar səviyyədə izah edən mexanizmlərdən biri hesab olunur ki, duzun aşağı konsentrasiyası niyə şirinlik qavrayışını gücləndirir. Sadə dillə desək, bir çimdik duz qarpızın tərkibindəki təbii şəkəri beynimiz tərəfindən daha intensiv qəbul edir.
İsti havada tərlədiyimiz zaman təkcə suyu deyil, natrium və kalium kimi həyati elektrolitləri də itiririk. İdman qidası və nəmləndirmə üzərində çalışan mütəxəssislər bu itkini düzgün əvəz etməyin vacibliyini vurğulayırlar.
Mütəxəssis rəyi və elmi məntiq: Qidalanma və diyetetika sahəsində səlahiyyətlilər bildirirlər ki, qarpız 92% su və zəngin bir kalium mənbəyi olduğu üçün əla nəmləndiricidir. Acıbadem Xəstəxanası kimi səhiyyə müəssisələrinin nəşrləri də natriumun bədənin maye balansının qorunmasında və hüceyrələr arasında suyun paylanmasında mərkəzi rolunu vurğulayır. Qarpız (su və kalium) və duz (natrium) birləşdirildikdə, onlar təbii oral rehidrasiya məhlulu (bədəni su və minerallarla təmin edən maye) kimi çıxış edərək, bədənin tərlə itirdiyi əsas komponentləri təmin edir. Bu, xüsusilə fiziki fəaliyyətdən sonra və ya həddindən artıq istidə bədənin daha sürətli bərpasına kömək edir.
Qarpız əzələ ağrısını azaltdığı bilinən L-sitrulin adlı bir amin turşusu ilə zəngindir. Elektrolit balansının pozulması əzələ kramplarının ən çox görülən səbəblərindən biridir.
Elmi əlaqə: Medical News Today kimi nüfuzlu sağlamlıq platformalarında verilən məlumata görə, qarpızın tərkibində olan kalium və maqnezium kimi elektrolitlər əzələ funksiyaları üçün çox vacibdir. Bu qarışığa duzun (natrium) əlavə edilməsi sinir keçiriciliyi və əzələlərin yığılması üçün lazım olan əsas elektrolit dəstini tamamlayır. Buna görə də, elektrolit balansını təmin edən və həmçinin L-sitrulin təklif edən duzlu qarpız məşqdən sonra əzələ yorğunluğunu və kramp riskini azaltmaq üçün elmi cəhətdən əsaslandırılmış qəlyanaltıdır.
Tərcümə: Könül Oruc
