Xərçəng Tədqiqatları İnstitutu tərəfindən yayımlanan fotoşəkildə yaşıl masa üzərində, böyük plastik şpris borusunu xatırladan və digər hissələrə bənzəyən plastik qabda olan tüpürcək test dəsti göstərilir.
E-saglam.az xəbər verir ki, yeni hazırlanan bu test ev şəraitində tətbiq edilə bilər və həkimə (GP) müraciət etməyə ehtiyac olmadan nəticə verir. Araşdırmalara görə, test mövcud üsullardan daha effektiv nəticələr göstərib.
Böyük Britaniya alimləri bildirirlər ki, tüpürcək analizi prostat vəzi xərçəngi ilə mübarizədə ciddi dönüş nöqtəsi ola bilər. Bu test vasitəsilə kişilərin DNT-sində prostat xərçənginə səbəb ola biləcək genetik mutasiyalar müəyyən edilir. Məqsəd – xəstəliyin inkişaf riski yüksək olan şəxsləri erkən mərhələdə aşkar etməkdir.
Test sayəsində bəzi aqressiv xərçəng halları vaxtında aşkarlanıb. Bu hallarda MRT və biopsiya kimi əlavə müayinələr aparılıb. Lakin hələ ki, bu testin insan həyatını xilas etdiyi elmi şəkildə sübut olunmayıb və mütəxəssislər geniş istifadəyə keçidin illərlə vaxt ala biləcəyini vurğulayırlar.
Mühüm statistika:
-
Böyük Britaniyada hər il təxminən 12.000 kişi prostat xərçəngindən dünyasını dəyişir.
-
Məşhur velosipedçi Ser Chris Hoy bu yaxınlarda prostat xərçənginə tutulduğunu açıqlayıb. Bu da ölkədə skrininq çağırışlarını artırıb.
Hazırda istifadə olunan PSA testi (qanda prostata spesifik antigenin miqdarını ölçür) tez-tez yanlış nəticələr verdiyi və lazımsız müdaxilələrə səbəb olduğu üçün geniş skrininq proqramı keçmişdə rədd edilib.
Yeni tüpürcək testi isə birbaşa bədəndə xərçəng əlamətlərini axtarmır, əvəzində 130-a yaxın genetik mutasiyanı təhlil edərək risk səviyyəsini hesablayır. Tədqiqat çərçivəsində 55-69 yaş arası kişilər testdən keçib, risk səviyyəsi yüksək olan ilk 10%-lik qrupa əlavə müayinələr təklif olunub.
Araşdırmanın nəticələri (New England Journal of Medicine):
-
Risk qrupundakı 745 kişidən 468-i əlavə testlərə razılıq verib
-
187 nəfərdə prostat xərçəngi aşkarlanıb
-
103 hall müalicə tələb edən yüksək riskli xərçəng olub
-
Onlardan 74 nəfəri hazırkı test üsulları ilə bu mərhələdə aşkarlana bilməzdi
Prof. Ros Eeles (London Xərçəng Tədqiqatları İnstitutu):
“Bu testlə biz yüksək riskli kişiləri erkən müəyyən edə bilərik və aşağı riskli şəxsləri isə lazımsız müalicələrdən qorumuş olarıq.”
Bir iştirakçı, ailəsində heç bir xərçəng tarixçəsi olmasa da, test nəticəsində yüksək riskli qrupda olduğunu öyrəndi və sonrakı müayinələrdə onda xərçəng aşkarlandı. Həmin şəxsin qardaşı da tədqiqatda iştirak etdi və onda da aqressiv şiş tapıldı.
"Bu araşdırma sayəsində ailəmdə iki nəfər xilas oldu. Bu inanılmazdır", – deyə Dheeresh bildirib.
Hələ uzun bir yol var...
Professor Dusko İliç (London Kral Kolleci) bu yanaşmanı “ümidverici” adlandırsa da, PSA səviyyələri və MRT ilə birlikdə tətbiq edildikdə belə, nəticələrin hələ də “mülayim” olduğunu bildirib. O, testin insan həyatını uzatdığı və ya həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırdığına dair hələ birbaşa sübut olmadığını qeyd edir.
Qeyd olunub ki, test əsasən Avropa mənşəli şəxslər üzərində tətbiq edilib. Halbuki qaradərili kişilər arasında prostat xərçənginə tutulma riski iki dəfə yüksəkdir. Ona görə də müxtəlif etnik qruplar üçün də uyğunlaşdırılmasına ehtiyac var.
Test həmçinin Transform adlı genişmiqyaslı skrininq proqramının bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.
Prof. Maykl İnouye (Kembric Universiteti):
“Bu, klinik praktikaya keçid yolunda böyük bir addımdır, amma hələ görüləsi çox iş var. NHS-də belə testlərin istifadəsi üçün illərlə vaxt tələb oluna bilər.”
Zəhra Niftiyeva
