Mpox (əvvəllər meymun çiçəyi kimi tanınırdı) meymun çiçəyi virusu kimi tanınan bir virusla yoluxma nəticəsində yaranan xəstəlikdir. Bu virus çiçək xəstəliyinə səbəb olan virusla eyni ailənin bir hissəsidir. Mpox olan insanlar tez-tez döküntü və digər simptomlarla qarşılaşırlar. Döküntü yaxşılaşmadan əvvəl qabıqlanma da daxil olmaqla bir neçə mərhələdən keçir. Mpox suçiçəyi ilə əlaqəli deyil.
Bu barədə E-saglam.az-a Dr. Elşad Əhmədzadə məlumat verib.
O bildirib ki, Mpox zoonoz xəstəlikdir, yəni heyvanlar və insanlar arasında yayıla bilər. Mərkəzi və Qərbi Afrikanın bəzi yerlərində endemikdir və ya müntəzəm olaraq baş verir. Mpox xəstəliyinə səbəb olan virus bu bölgələrdə yaşayan kiçik gəmiricilərdə, meymunlarda və digər məməlilərdə aşkar edilmişdir.
Kəşf və Tarix
Meymun çiçəyi virusu 1958-ci ildə, tədqiqat üçün saxlanılan meymun koloniyalarında iki dəfə çiçək xəstəliyinə bənzər bir xəstəliyin baş verməsi zamanı aşkar edilmişdir. Əvvəlcə "meymun çiçəyi" adlansa da, xəstəliyin mənbəyi məlum deyil. Elm adamları Afrika gəmiricilərinin və qeyri-insani primatların (meymunlar kimi) virusu daşıya biləcəyindən və insanlara yoluxa biləcəyindən şübhələnirlər.
İnsanda ilk mpox hadisəsi 1970-ci ildə indiki Konqo Demokratik Respublikasında qeydə alınıb. 2022-ci ildə mpox dünyaya yayıldı. Bundan əvvəl, başqa yerlərdə mpox halları nadir idi və adətən səyahət və ya mpox endemik olduğu ərazilərdən gətirilən heyvanlarla əlaqəli idi.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 2022-ci ildə xəstəliklərin adlandırılması ilə bağlı müasir təlimatlara əməl etmək üçün xəstəliyin adını dəyişdirdi. Bu təlimatlar xəstəlik adlarının mədəni, sosial, milli, regional, peşəkar və ya etnik qrupları təhqir etməməyi və ticarət, səyahət, turizm və ya heyvanların rifahına lazımsız mənfi təsirləri minimuma endirməyi tövsiyə edir. Bununla belə, onu törədən virus hələ də tarixi adını daşıyır.
Meymun çiçəyi səpgi, hərarət, üşümə, limfa düyünlərinin şişməsi, əzələ ağrıları, bel ağrısı, baş ağrısı və digər simptomlara səbəb ola bilən viral xəstəlikdir.
İki əsas növ var:
Clade I: Bu növ daha ağırdır və xüsusilə köhnə epidemiyalarda ölüm nisbəti daha yüksəkdir. Vətəni Mərkəzi Afrikadır.
Clade II: Bu tip daha az ağırdır və insanların çoxu tam sağalır. 2022-ci ildə qlobal pandemiyaya səbəb oldu və Qərbi Afrikaya endemikdir.
Meymun çiçəyi necə yayılır?
- Birbaşa təmas: yoluxmuş şəxsin səpgisinə və ya bədən mayelərinə toxunmaq.
- Dolayı əlaqə: Yataq və ya paltar kimi çirklənmiş əşyalara toxunmaq.
- Heyvan təması: Gəmiricilər və ya primatlar kimi yoluxmuş heyvanlarla təmas.
- Tənəffüslə yayılması çox olmasa da üz-üzə kontaktın çox olması zamanı ötürülə bilər.
- Cinsi əlaqə zamanı keçə bilər.
Qeyd: Qorunmaq üçün bunlardan çəkinin
Daha yüksək risk altında olan insanlar:
- İmmun sistemi zəif olan insanlar
- 1 yaşa qədər uşaqlar
- Ekzema tarixi olan insanlar
- Hamilə qadınlar.
