Son illərdə süni intellekt texnologiyaları insanların gündəlik və peşəkar həyatında əhəmiyyətli rol oynamağa başlayıb. İstifadəçilərə fərdiləşdirilmiş və əsaslandırılmış cavablar təqdim edən bu texnologiyalar, səhiyyə sahəsində də məlumat əldə etmə vasitəsinə çevrilib. Lakin bu yanaşmanın müəyyən riskləri var və bəzi hallarda lazımsız narahatlığa səbəb ola bilər.
E-saglam.az xəbər verir ki, generativ süni intellekt hələ də nisbətən yeni texnologiyadır və daim inkişaf etməkdədir. 2024-cü ilin iyun ayında aparılan bir araşdırma Avstraliyada insanların sağlamlıqla bağlı suallar üçün ChatGPT-dən necə istifadə etdiklərini və bu texnologiyaya nə dərəcədə güvəndiklərini ortaya çıxarıb.
Kimlər ChatGPT-yə sağlamlıq sualları verir?
Araşdırma çərçivəsində Avstraliyada 2000-dən çox insanla müsahibə aparılıb. Respondentlərin 9.9%-i 2024-cü ilin ilk yarısında ChatGPT-yə sağlamlıqla bağlı suallar verdiklərini bildirib. Ümumilikdə istifadəçilər bu texnologiyaya “orta” səviyyədə etibar etdiklərini (5 ballıq sistemdə 3.1 bal) qeyd ediblər.
Tədqiqat göstərib ki, sağlamlıq savadı aşağı olan, ingilis dilində danışmayan ölkələrdə doğulan və ya evdə başqa dildə danışan şəxslər ChatGPT-dən daha çox istifadə edirlər. Bu, ənənəvi səhiyyə məlumatlarına çıxışda çətinlik çəkən insanların alternativ texnoloji vasitələrə üz tutduğunu göstərir.
Verilən sualların məzmunu nədir?
Respondentlər ChatGPT-yə əsasən bu mövzularda suallar veriblər:
-
Sağlamlıq vəziyyəti haqqında ümumi məlumat (48%)
-
Simptomların nə demək olduğunu öyrənmək (37%)
-
Müəyyən bir vəziyyətdə hansı tədbirlərin görülməli olduğunu soruşmaq (36%)
-
Tibbi terminlərin izahını almaq (35%)
Respondentlərin 61%-i isə klinik qiymətləndirmə tələb edən ən azı bir sual verdiklərini etiraf edib. Xüsusilə simptomların mənası ilə bağlı suallar “yüksək riskli” hesab olunur, çünki onlar real tibbi məsləhətləri əvəz edə bilməz.Tədqiqat həmçinin qeyri-ingilis dilli və ya evdə başqa dildə danışan şəxslərin daha çox riskli suallar verdiyini ortaya qoyub.
Bu niyə əhəmiyyətlidir?
Gələcəkdə generativ süni intellektin sağlamlıq məlumatları üçün istifadəsinin daha da artacağı gözlənilir. Sorğu iştirakçılarının 39%-i gələcək altı ay ərzində bu cür texnologiyalardan istifadə etməyi planlaşdırdıqlarını bildirib. Bundan əlavə, yalnız ChatGPT deyil, Google Gemini, Microsoft Copilot və Meta AI kimi digər süni intellekt alətləri də səhiyyə ilə bağlı məlumat axtarışlarında getdikcə daha çox istifadə olunur. Xüsusilə fərqli mədəni və dil mənşəli şəxslərin səhiyyə məlumatlarını tərcümə etmək və anlamaq üçün süni intellektə müraciət etməsi diqqət çəkir. Lakin məlumdur ki, süni intellekt alətləri bəzi dillərdə daha az dəqiq cavablar verir. Bu səbəbdən yüksək keyfiyyətli səhiyyə məlumatlarına çıxış üçün həm insan dəstəyi, həm də texnoloji investisiyalar vacibdir.
Süni intellekt sağlamlıq savadlılığı nədir və niyə vacibdir?
Generativ süni intellekt həyatın bir hissəsinə çevrilib. Bu, səhiyyə sahəsində həm imkanlar, həm də risklər yaradır. Bir tərəfdən, bu texnologiyalar sağlamlıq məlumatlarına çıxışı çətin olan şəxslər üçün əlçatanlıq yaradır. Mürəkkəb tibbi məlumatların daha sadə və başa düşülən formada təqdim edilməsi böyük üstünlükdür. Digər tərəfdən, süni intellektin klinik qərarların verilməsi prosesində istifadəsi ciddi təhlükələr doğura bilər. Məsələn, bəzi istifadəçilər xəstəxanaya gedib-getməmək kimi həyati qərarları bu texnologiyaların köməyi ilə verməyə çalışırlar.
Sağlamlıqla bağlı dəqiq məlumatı haradan əldə etmək olar?
İnsanlar süni intellekt alətlərindən istifadə edərkən verdikləri sualların risk səviyyəsini nəzərə almalı və klinik qiymətləndirmə tələb edən hallarda müvafiq səhiyyə qurumlarına müraciət etməlidirlər. Avstraliyada, məsələn, HealthDirect kimi rəsmi qurumlar vətəndaşlara etibarlı sağlamlıq məlumatları təqdim edir. Qeydiyyatdan keçmiş tibb bacıları və onlayn simptom qiymətləndirmə vasitələri ilə fəaliyyət göstərən yardım xətləri insanların xəstəxanaya müraciət edib-etməməsi barədə məlumatlı qərar verməsinə kömək edir.
Hazırkı siyasətlər əsasən səhiyyə işçilərinin süni intellektdən istifadəsinə yönəlsə də, bütövlükdə cəmiyyətdə “AI sağlamlıq savadlılığı”nın artırılması böyük əhəmiyyət daşıyır. Texnologiyanın yayılması və inkişafı ilə bu bacarıqlara ehtiyac daha da artacaq.
Zəhra Niftiyeva
